Een pedagogiek van mogelijkheden
Als kleuter wilde ik dólgraag naar school. Zo graag, dat toen mijn zus mij om 5 uur ’s ochtends wakker maakte en grapte dat ik naar school moest, ik meteen mijn spullen pakte. De intensiteit van mijn verwachting bracht wellicht sowieso een teleurstelling. School associeerde ik met leren en leren associeer ik met verbeelding en verbinding. Met het onderzoeken van de mogelijkheden, juist ook de mogelijkheden die we nog niet kennen. Zonder hiermee de waarde van bestaande kennis te niet te doen, ligt het als vanzelfsprekend in het verlengde van mijn wijze van zijn en leren in de wereld dat ik floreer bij een open onderzoek dat gekaderd wordt door de directe feedback van mijn vondsten in de (binnen)wereld. Dit, ook, vanuit een intens gevoel ook echt bij te willen dragen aan een betere wereld. Als kleuter verwoordde ik dit uiteraard niet zo, maar de basis set 'organiserende' gevoelens waren, vermoed ik, op kernachtige punten gelijkaardig aan motivaties die vandaag de dag opborrelen.
Op momenten dat ik de voorgevoelde belofte, de grote leerimpuls of kleuterkenmerkende elan vital, wel in onderwijscontext voelde, zoals bij een open vraag als ‘wie wil er als eerste een spreekbeurt geven?’ stak ik mijn hand gretig de lucht in. Invoelbaar, niet iedere medeleerling ervoer AIDS als een even interessant (belangrijk) onderwerp, lees ik nu met rustige herkenning in mijn rapport. Rebellie voelde ik bij bepaalde normen. Zo vond ik muziek als creatieve expressie heerlijk, maar het herhaaldelijk zingen van dezelfde liedjes niet. Deze beleving meen ik nu bij onze tweejarige dochter terug te zien (te herinneren), die elke dag varianten verzint op bestaande liedjes. In tegenstelling tot onze muziekleraar destijds zal ik onze dochter niet na drie keer variëren op de gang zetten (mijn gedrag - spontaniteit - destijds was weliswaar verstorend voor de opzet van de les), maar proberen we mee te bewegen met haar uitingen. Zo verzinnen we ter plekke een eigen taal met bijpassende liedjes, haar uitnodigend de klanken en melodieuze dialoog te ontdekken en onszelf helpend te voorkomen dat we reageren met correcties daar waar haar varianten voor het eerste oor als fouten klinken.
Ondertussen begrijp ik dat onderwijs intens verwikkeld is in de wereld zoals deze ís. En voortkomt uit lange sociale en politieke tradities (zie bijvoorbeeld het boek 'De reis van de mensheid' van Oded Galor), naast dat de organisatie vrij bureaucratisch is. Er zijn veel belangen betrokken bij onderwijs, een complexiteit die ik als kleuter niet kon vermoeden.
Het intense gevoel dat ik destijds wel al kende, de combinatie tussen exploratie van mogelijkheden en de wens om lijden te verlichten en geluk te vergroten, is liefde voor de wereld. En deze liefde gaat samen met een verantwoordelijkheidsgevoel. Lang ben ik bang voor deze liefde geweest, ook omdat ik bij gemis aan spiegeling hiervan mij niet veilig voelde bij mijn binnenwereld.
Vandaag de dag kan ik er niet omheen dat dit verantwoordelijkheidsgevoel van belang is. Dat deze liefde ertoe doet en ik er handen en voeten aan mag, moet, geven. Omdat ik de wereld weer durf toe te laten en dan zie dat we in een existentiële, ecologische en maatschappelijke situatie terecht zijn gekomen die reeds vele levende wezens het leven kost en een grote dreiging met zich mee brengt. Dit is groter dan mijn angst nergens bij te horen én verbindt mij met iets groters dan ‘alleen’ de menselijke wereld.
In onderwijs vraagt de creatieve potentie van de beschreven leergierigheid, de verantwoordelijke liefde en het lijden dat er is wat mij betreft de moed om de wereld in al haar complexiteit als fenomeen te durven onderzoeken, inclusief onze binnenwerelden als onderzoeksgrond, inclusief het niet-weten als valide onderzoeksmethode en inclusief het improviserend leren met ons hele zijn.
De kennis en ervaring die ik ondertussen opgedaan heb door te focussen op de menselijke wereld voelt onverminderd zinvol. Het verankert een besef dat de vervulling van veiligheidsbehoeften belangrijk is voor een ieder. En, leer ik daarbij, toegang tot onderwijs, inclusief de bestaande kennis, is een belangrijke katalysator van welzijn voor meér mensen. De kennis die ik opgedaan heb, leunt op bestaande kennis. Zo heb ik toegang tot boeken - en de daaraan gelinkte boeken - omdat ik kan lezen, zo weet ik min of meer hoe op internet rond te surfen dankzij continu toegang, integratie hiervan in educatieve opdrachten en langdurige oefening en zo kan ik mijn omzet en winsten vrij rap voorrekenen omdat ik heb leren hoofdrekenen, hetgeen mij helpt bij het sneller maken van ondernemersbeslissingen, om maar een paar voorbeelden te noemen. Meteen borrelt wel een 'mogelijkheidsvraag' op: hoe zou ik leren en werken als ik op een ándere manier zou hebben geleerd? En, in de wereld van nu en morgen, welke vaardigheden zijn nodig? Welke vaardigheden zijn mógelijk? En, misschien wel nog belangrijker, welke gemarginaliseerde stemmen en werelden ontdekken we bij een hernieuwde, open blik?
"Pedagogies of the possible represent a special case of creative learning experiences (Beghetto, 2016). Whereas prototypical learning experiences are based on a transactional logic, focused almost entirely on outcomes, pedagogies of the possible focus on cultivating and sustaining creative learning experiences that help young people and educators establish themselves with other people and the world around them. Although creative learning involves subjective creative sensemaking of academic subject matter, creative learning also includes possibilities for young people to make continuous creative contributions to others in and beyond the immediate school and classroom learning event (Basu & Beghetto, 2021; Beghetto & Vasquez, in press). Pedagogies of the possible represent a more encompassing aspect of creative learning experiences in that they focus on designing and enacting novel person-world encounters, which are characterized by open-endedness, nonlinearity, pluri-perspectives and future-orientation (Glăveanu & Beghetto, 2020)." - uit: The Palgrave Handbook of Transformational Giftedness for Education