Natuurlijkerwijs complex
Al (op)groeiende als mens zijn we natuurlijkerwijs aangetrokken tot (toenemende) complexiteit. We worden niet geboren met een klare kaart van de wereld. Hoewel we als mens wel aangeboren structuren in onze hersenen en zenuwstelsel hebben die de veiligheid en benodigde bronnen van de wereld signaleren, worden veruit de meeste verbindingen na onze geboorte gerealiseerd. Onze hersenen zitten onder een schedel en simuleren de wereld, ze zien de omgeving niet op directe wijze. Ons lichaam groeit mee met de totstandkoming van een innerlijke kaart. We worden motorisch handiger, krijgen grip op de wereld, met handen, voeten en gedachten. We tekenen eerst een swingend streepje, dan eens een koppoot en leren langzaamaan een heel dorp uit te tekenen. Meer details worden verbonden aan een groeiend aantal concepten.
Voor deze groei is het wel belangrijk dat we ons veilig voelen. Dat ons autonoom zenuwstelsel in een 'modus operandus' van exploratie verkeert. Bij angsten en aanverwante emoties als boosheid wordt de focus korte termijn, we richten ons op overleving via vechten of vluchten. En soms, als we geen uitweg kennen, via bevriezen, via wanhoop en verslapping. In deze toestanden is er geen exploratie aan en verliest de wereld haar complexiteit. Zij doet chaotisch of zelfs leeg aan. Anderen zien ons ontwikkelpotentieel veelal niet (meer) en we voelen de levensvonk niet.
Het is enorm belangrijk dat we oog hebben voor deze fysiek-emotionele toestanden, dat we zelfbewust worden, een robuust zelfwaarnemingssysteem hanteren. Dit doen we aan de hand van veilige relaties, in intensiteit opbouwend spel en emotieregulatie. In educatieve contexten zou dit wat mij betreft een eerste aandachtsgebied mogen zijn, want leren - en al helemaal intrinsiek gemotiveerd leren - gaat niet samen met chronische angst, stress en wantrouwen.
Complexiteit toont zich onderzoekbaar wanneer we voelen te kunnen dansen tussen toenemende en afnemende spanning. Wanneer we de tijdelijkheid van emoties, hun pieken en dalen, herkennen, en we vertrouwd raken met de configuratie van sensaties die emoties heten, voelt de eigen kaart van de wereld (het lichaam en onze percepties) oké en staan we open voor nieuwe ervaringen. Vanuit "openness to experience" is complexiteit een levenslustopwekker, een fascinatie, een kenmerk van de wereld, van onszelf en van alle levende wezens en systemen.