Post-piekertijdperk

Oh! Krankjorum van alle gedachten! Kan het niet eens stoppen!

Ken je dit, een moment waarop je al het denken echt enorm zat bent en een barstend verlangen naar een leeg hoofd voelt?

Of, ietwat ander scenario, je barst na al het denken in huilen uit, omdat je mentaal suf gedacht bent, de gedachten zelf lang niet altijd zo rooskleurig waren. Wilsbeluste moed zakt je in de schoenen, overweldigende emoties nemen het stuur over, je bent overstuur. Je wilde controle ervaren over een voor jou betekenisvol aspect, maar de kwaliteit van de gedachten hierover bracht je nergens anders dan bij flagrante zelf - of ander-afwijzing.

Het lijkt er verdacht veel op dat we als mensen niet kunnen stoppen met denken. Ook al zijn we niet gefocust met een taak bezig, dan ‘nóg’ zijn er regio in ons brein actief die te maken hebben met sociale verbinding, met het bedenken van plannen, herinneringen en ons zelfbeeld. We draaien allerlei ‘wat..als’-scenario’s af. De betrokken breinregio zijn juist actief wanneer we zogezegd niks gerichts doen. In neurotechnische termen wordt hier ook wel gesproken over het default mode network.

Niet zelden betekent dit op ervaringsniveau: piekeren. Omdat piekeren niet per se prettig voelt en de kwaliteiten van de piekergedachten niet per se hoog is, prikkelt deze staat ons ook om wederom gefocust met een taak bezig te zijn. Om flow te ervaren, de optimale staat waarin we de meest plezierige gevoelens, een gevoel van controle, voldoening en immersie ervaren. Maar, continu streven naar flow en continu bezig zijn met taken biedt ook weer geen nodige, diepere ontspanning noch ruime, open verbinding met elkaar. En bovendien krijgen we in deze tendens de feedback dat we bezig zouden moeten zijn. Alsof we van onszelf weglopen. Wat technisch dus ook een beetje zo is, want we ‘lopen weg’ voor breinregio die onder andere betrokken zijn bij ons zelfbeeld.

Het is invoelbaar dat we weglopen. Voor je het weet, loop je flink veel minuten mentaal te cirkelredeneren, maak je eindeloze rondjes, ruzie of rommelige gedachten aan. Processen die vermoeiend en weinig voldoenend voelen. Je voelt een stofwolk in je hoofd opwaaien en ontwikkelt een denkallergie.

Meditatie is een mooie manier om het default mode network te dimmen. Oeps, vriendelijker gezegd: te verstillen. Denk bijvoorbeeld aan mindfulnessmeditatie, een type beoefening waarbij je bewust wordt van gedachten, gevoelens, sensaties en beelden die je er in geest en lijf rondgaan, maar met geen daarvan geïdentificeerd raakt. Geen van deze fragmenten bewustzijn krijgt de controle over je bewustzijn, omdat je bewustzijn eerder als gewaarzijn functioneert. Bewustzijn slaat de gedachten en sensaties gade (Hoi! Of eerder een mild: Ha,..). De kwaliteit van bewustzijn is dus observerend en geen van de genoemde fragmenten (zoals vervelende sensaties) wordt (met beoefening) ervaren als omvattend, voortgaand of zelfs eisend aandachtspunt.

Het kan wel zo zijn dat je gedurende deze meditatie op momenten een meer intensere ervaring hebt van emoties die je eerder vermeed (ofwel door erover te piekeren in plaats te doorvoelen ofwel door gefocust te blijven met taken buiten jezelf om). Ook hier kan een beoefend gewaarzijn draagkracht bieden. De emoties en kenmerkende sensaties zijn er, ze mogen er zijn. Je raakt er niet mee geïdentificeerd, ze overweldigen niet. Het zijn gevoelde bewegingen (je leeft) die geen controle over jouw bewustzijn hebben - je leert hun boodschap te begrijpen en, als dat nodig blijkt, in gepaste actie te komen. Dit begrijpen wordt ondersteund door de activatie van het default network; zo blijkt het toch zeer van waarde om over jezelf, een ander, jullie plannen en gedeelde herinneringen na te denken.

In het post-piekertijdperk dicht je het piekeren diens eervolle waarde toe. Het kan bijvoorbeeld zijn dat je na een ophelderende en inzichtbiedende mindfulnessmeditatie besluit tóch dat moeilijke gesprek te hebben. En dat je tijdens het gesprek met toegenomen luchtigheid en authenticiteit spreekt over een waardevol thema met een dierbaar persoon. Van pieker - naar piekervaring.

Bewustzijn als gewaarzijn is ruim, open en ongedwongen draagkrachtig - denk gerust doór.